ศาลาว่าการกรุงบรัสเซลส์ หรือ ออแตลเดอวีลเดอบรูว์แซล (ฝรั่งเศส: Hôtel de Ville de Bruxelles; อังกฤษ: Brussels Town Hall) เป็นศาลาว่าการของนครบรัสเซลส์ โดยเป็นอาคารเพียงแห่งเดียวที่สร้างตั้งแต่สมัยยุคกลางในสถาปัตยกรรมกอทิก ที่ตั้งอยู่ที่ใจกลางส่วนประวัติศาสตร์ของนครบรัสเซลส์ คือ กร็อง-ปลัส (La Grande Place de Bruxelles)
ศาลาว่าการแห่งนี้ประกอบด้วยส่วนที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ศิลปะทั้งหมดสองส่วนสำคัญ ได้แก่
ส่วนของอาคารที่เป็นสถาปัตยกรรมกอทิกที่สร้างในสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 15 นั้นถูกแบ่งเป็นสามช่วงหลักๆ คือ
บริเวณปีกซ้ายและบริเวณฐานของหอแขวนระฆังนั้นเริ่มสร้างในปี ค.ศ. 1401 จนถึงค.ศ. 1421 โดยสร้างบนที่เดิมซึ่งเป็นที่พักของเทศมนตรี อำนวยการสร้างโดยสถาปนิกยาโกบ ฟัน ตีเนิน (ศิษย์เอกของฌ็อง ดัวซี สถาปนิกชาวแอโนผู้ริเริ่มสถาปัตยกรรมกอทิกแบบบราบันต์) และฌ็อง บอร์นัว สถาปนิกชาวฝรั่งเศส กับเค. ฟันเดอร์ บรุกเกอ
บริเวณปีกขวาได้มีการวางศิลาฤกษ์โดยชาร์ลผู้อาจหาญ เริ่มสร้างเมื่อปี ค.ศ. 1444 จนถึงค.ศ.1449 โดยเป็นผลงานการออกแบบของสถาปนิก กีโยม เดอ วอแกล ซึ่งต่อมาได้กลายมาเป็นสถาปนิกเอกประจำนครบรัสเซลส์ในปี ค.ศ. 1452
บริเวณส่วนบนของอาคารรวมทั้งยอดแหลมของหอแขวนระฆังนั้นสร้างขึ้นโดยยัน ฟัน เรยส์บรุก สถาปนิกเอกประจำราชสำนักของฟิลิปที่ 3 ดยุกแห่งเบอร์กันดี ในปี ค.ศ.1449 ถึงค.ศ. 1455
หลังจากการถูกถล่มโดยกองทัพฝรั่งเศสในปี ค.ศ. 1695 ได้สร้างความเสียหายมากมายให้กับตัวอาคาร และยังทำลายอาคารที่ตั้งอยู่ด้านหลัง คือ ตลาดผ้า หรือ "อาโลดรา" (Halle au Drap) ที่ตั้งอยู่ติดกันกับอาคารนี้ ซึ่งต่อมาจึงได้มีการบูรณะซ่อมแซม รวมทั้งขยายออกไปบริเวณด้านหลังอาคารที่เคยเป็นสถานที่ตั้งของอาโลดรา ได้รับการออกแบบโดยสถาปนิกชาวบรัสเซลส์ กอร์แนย์ วาน แนร์แวน ในแบบสถาปัตยกรรมบาโรก (แบบพระเจ้าหลุยส์ที่ 14) ในระหว่างปี ค.ศ. 1706 ถึงค.ศ. 1717 อาคารส่วนที่ต่อเติมมาด้านหลังนี้มิได้สร้างขึ้นในฐานะสถานที่ราชการของบรัสเซลส์ แต่ในฐานะของรัฐบราบันต์ จนกระทั่งปี ค.ศ. 1795
อาคารศาลาว่าการแห่งนี้ได้ผ่านการบูรณะครั้งใหญ่มาหลายครั้งในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 19 ภายใต้การควบคุมของสถาปนิกตีลมาน-ฟร็องซัว ซุย ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1840 และวิกตอร์ ฌาแมร์ ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1860 เป็นต้นไป โดยได้มีการเฉลิมฉลองครบสองร้อยปีเมื่อวันที่ 26 มิถุนายน ค.ศ. 1897 โดยในช่วงนี้เป็นช่วงที่มีการต่อเติมรูปปั้นโดยรอบของอาคารอย่างที่เห็นในปัจจุบัน
ก่อนหน้านี้ ศาลาว่าการแห่งนี้ไม่ได้ถูกตกแต่งประดับประดาโดยรอบอาคารด้วยรูปปั้นมากมาย มีเพียงแต่คันทวย รูปปั้นของผู้เผยพระวจนะทั้งแปด และรูปปั้นตกแต่งบริเวณป้อมมุมของอาคารเท่านั้น โดยจากหลักฐานของอนุสรณ์สถานทางประวัติศาสตร์ของเบลเยียม บรัสเซลส์ ฉบับที่ 1 หน้า 126 ได้ระบุว่า จากหลักฐานที่พบตามภาพเขียนในปี ค.ศ. 1564, 1606, 1646 และ 1650 จะพบว่าบริเวณหน้าบันหลักของอาคารรวมทั้งปีกทั้งสองข้างนั้นไม่พบรูปปั้นใด ๆ ประกอบ ยกเว้นบริเวณเหนือซุ้มประตูทางเข้าหลัก บริเวณชั้นสองของหอแขวนระฆัง และบริเวณหอป้อมมุมทิศตะวันตกเฉียงเหนือ และหน้าที่ 128 ระบุอีกว่า ได้มีการตกแต่งเพิ่มเติมด้านหน้าอาคารฝั่งตะวันออกในระหว่างปี ค.ศ. 1860 จนถึง ค.ศ. 1867
ส่วนงานตกแต่งด้านหน้าอาคารนั้นเป็นผลงานของวิกตอร์ ฌาแมร์ ซึ่งได้เพิ่มส่วนหน้าต่างโค้งมีช่องทางเดินด้านใน รวมทั้งบันไดซึ่งเขาได้ปรึกษาอย่างดีกับเออแฌน วียอแล-เลอ-ดุก ในระหว่างปี ค.ศ. 1844 ถึงค.ศ. 1902 นั้นได้มีการเพิ่มเติมรูปปั้นต่าง ๆ ภายนอกอาคารถึง 150 ชิ้น สลักจากหินปูนสีขาวจากเมืองก็องและเอชายง
ส่วนรูปปั้นผู้เผยพระวจนะนั้นประดับอยู่เหนือมุขทางเข้า ซึ่งเสื่อมโทรมไปตามเวลานั้นได้ถูกย้ายไปเก็บในพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นแห่งบรัสเซลส์ (Musée communal de Bruxelles) โดยได้แทนที่เดิมด้วยงานสลักจำลองจากของจริง รวมถึงงานคันทวย และงานแกะสลักหัวเสาจาก แมซงเดอแล็สทราปาด, แมซงเดอลากาโวมวน และ แมซงดูว์มอร์
หอแขวนระฆัง (beffroi) ที่สูงตระหง่านอยู่บนยอดอาคารนั้นถูกสร้างในรูปแบบที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง แต่กลับกลายเป็นความลงตัวกันอย่างอัศจรรย์ โดยมีส่วนฐานเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสในช่วงระยะแรกของการก่อสร้าง และบริเวณยอดเป็นแบบหอส่องสว่าง (tour-lanterne) ซึ่งสร้างเสร็จในอีกกว่าห้าสิบปีต่อมาโดยฝีมือของสถาปนิกยัน ฟัน เรยส์บรุก
บริเวณฐานทรงสี่เหลี่ยมนั้นประดับด้วยซุ้มประตูทรงแหลมแบบกอทิก บริเวณชั้นบนถัดไปนั้นตกแต่งในแบบเดียวกันกับปีกซ้ายทั้งหมด คือ มีหน้าต่างแบ่งซีกบริเวณชั้นสอง เหนือขึ้นไปเป็นรูปปั้นเรียงกันเป็นแถว และชั้นถัดไปบริเวณชั้นสามเป็นหน้าต่างแบ่งซีกซึ่งด้านบนมียอดหน้าบันทรงแหลมและสลักเป็นลายดอกสามใบอย่างกอทิก เหนือขึ้นไปบริเวณชั้นที่สี่และห้านั้นยังอยู่ในโครงแบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส โดยในแต่ละชั้นประกอบด้วยซุ้มหน้าต่างสูงปลายแหลมสองบานหันหน้าไปทางจัตุรัส
ด้านบนซึ่งเป็นส่วนที่สองนั้นออกแบบเป็นทรงแปดเหลี่ยมด้านเท่า ซึ่งรับน้ำหนักโดยครีบยันจำนวนสี่ด้าน ซึ่งแต่ละด้านนั้นก็เป็นทรงแปดเหลี่ยมเช่นกัน บริเวณส่วนยอดนี้แบ่งเป็นสามระดับชั้น ในแต่ละชั้นตกแต่งด้วยซุ้มหน้าต่างสูงปลายแหลมฉลุเป็นลวดลายสวยงาม ซึ่งด้านบนประดับด้วยงานแกะสลักนูนต่ำเป็นซุ้มหน้าต่างแบบตัน และกำแพงเตี้ย ๆ (parapets) แกะสลักประดับด้วยปนาลี ส่วนบริเวณยอดแหลมนั้นประดับด้วยลายประดับทอง บริเวณยอดประดับด้วยรูปหล่อของนักบุญมีคาเอล ผู้เป็นนักบุญผู้อุปถัมภ์แห่งนครบรัสเซลส์
อนุเสาวรีย์นักบุญมีคาเอล (อัครทูตสวรรค์) นักบุญผู้อุปถัมภ์แห่งบรัสเซลส์ ซึ่งประดับอยู่บนปลายยอดแหลมของหอแขวนระฆังนั้น เป็นอิริยาบถที่กำลังสังหารมังกร เป็นผลงานการปั้นของประติมากร มาร์ติน แวน โรด ซึ่งเสร็จสมบูรณ์และติดตั้งเมื่อปี ค.ศ. 1454
อนุเสาวรีย์นี้สร้างจากโลหะแผ่น (มิใช่ทองเหลืองอย่างที่เข้าใจกัน) โดยหากมองด้วยตาเปล่าจากบริเวณใกล้ ๆ แล้ว จะมีความรู้สึกเหมือนรูปหล่อนี้ไม่ได้สัดส่วนและไม่สวยงาม แต่เมื่อมองจากเบื้องล่างบริเวณจัตุรัสแล้วจะดูสวยงามและลงตัวกว่ามาก
อนึ่ง จากพระคัมภีร์นั้น มังกรถือเป็นสัญลักษณ์ของซาตานหรือปีศาจ หลังจากวันพิพากษา
บริเวณฐานของหอแขวนระฆังนั้นเป็นซุ้มประตูหลักทรงโค้งสัน เหนือขึ้นไปคือหน้าบัน โดยมีรูปปั้นของนักบุญมีคาเอลล้อมรอบด้วยนักบุญเซบาสเตียง, นักบุญคริสโตเฟอร์, นักบุญจอร์จ, นักบุญเฌรี (กอเกอริกุส มุขนายกแห่งก็องเบร) ผู้ที่ตามตำนานกล่าวไว้ว่าเป็นผู้ที่สร้างหอสวดมนต์ซึ่งกลายมาเป็นต้นกำเนิดของนครบรัสเซลส์
นอกจากนี้บริเวณหน้าบันยังตกแต่งด้วยรูปปั้นคุณธรรมหลัก 4 ประการ (cardinal virtues) ได้แก่ พรูเดนเชีย (ความรอบคอบ) และจุสติเตีย (ความยุติธรรม) อยู่ทางด้านขวามือ ฟอร์ติตูโด (ความกล้าหาญ) และ เทมเปอรานเชีย (ความพอประมาณ) อยู่บริเวณด้านขวามือ โดยแต่ละรูปนั้นจะรองรับด้วยคันทวยสลักเสลาอย่างสวยงาม
บริเวณส่วนของหน้าบัน รูปปั้นประดับต่างๆ รวมทั้งคันทวยนั้นมิได้สร้างในยุคสมัยสถาปัตยกรรมกอทิก แต่ล้วนสร้างขึ้นภายหลังในการปรับปรุงในคริสต์ศตวรรษที่ 19
บริเวณด้านหน้าของอาคารนั้นแบ่งเป็นสองฝั่งโดยไม่เท่ากันทั้งสองข้างขนาบหอแขวนระฆัง และบริเวณปลายสุดทั้งสองฝั่งเป็นป้อมมุม
ในแต่ละฝั่ง (ปีก) นั้นประกอบด้วยซุ้มทางเดิน (arcade), ระเบียง, และชั้นบนจำนวนสองชั้นโดยแต่ละชั้นมีหน้าต่างบานใหญ่แบบแบ่งซีกเรียงกันอย่างสวยงาม และบนสุดเป็นหลังคามุงด้วยแผ่นไม้ขนาดเล็ก และยังมีหน้าต่างหลังคา ประดับอยู่มากมาย
บริเวณด้านหน้าอาคารนั้นประกอบด้วยรูปปั้นประดับมากมาย ส่วนมากเป็นรูปปั้นของดยุกและดัชเชสแห่งบราบันต์ โดยแต่ละรูปนั้นจะรองรับโดยคันทวย และด้านบนจะเป็นบุษบก (dais) ทำจากหินแกะสลักอย่างวิจิตรซึ่งมีด้านบนเป็นยอดทรงพิรามิดประดับด้วยหินแกะเป็นใบไม้เรียงกันขึ้นไปบนปลายยอดที่เป็นสลักเป็นช่อดอกไม้แบบกอทิก "เฟลอรง" (fleuron)
ส่วนประกอบของทั้งสองฝั่งนั้นไม่สมมาตรในหลายองค์ประกอบด้วยกัน ได้แก่:
ได้มีตำนานเก่าแก่เล่าไว้ว่าสถาปนิกผู้สร้างอาคารหลังนี้ได้ทำการฆ่าตัวตายโดยการกระโดดลงมาจากยอดของหอแขวนระฆังภายหลังจากที่เขาได้เห็นถึงความไม่เท่ากันของทั้งสองฝั่ง แต่ในความเป็นจริงแล้ว ทั้งสองฝั่งมิได้ถูกสร้างขึ้นพร้อมกัน และก็มิได้สร้างโดยสถาปนิกคนเดียวกันด้วย
หอมุมทรงแปดเหลี่ยมที่ประดับอยู่บริเวณหัวมุมอาคารทั้งสองฝั่งนั้นมีด้านหน้าประดับด้วยลายดอกแบบกอทิกนูนต่ำ ในแต่ละชั้นความสูงนั้นจะตกแต่งด้วยปนาลีจำนวน 8 ตนยื่นออกมาอยู่บริเวณฐานของกำแพงระเบียงด้านนอกซึ่งฉลุเป็นลวดลายสวยงาม บริเวณชั้นบนสุดนั้นประดับยอดแบบโคนตกแต่งด้วยหินสลักเป็นใบไม้ บนสุดบริเวณปลายยอดแหลมเป็นกังหันลม
บริเวณชั้นล่างสุดของอาคารจะมีลักษณะเป็นซุ้มทางเดิน ซึ่งที่กล่าวมาแล้วจะมีลักษณะที่ไม่สมมาตร โดยฝั่งซ้ายมือมีจำนวน 11 ช่อง (หนึ่งช่องเป็นแบบตันอยู่บริเวณฐานของหอมุม) และขวามือเพียง 6 ช่อง
ซุ้มทางเดินนั้นมีลักษณะเป็นช่องโค้งสัน บริเวณสันโค้งด้านบนตกแต่งด้วยหินสลักเป็นลวดลายใบกะหล่ำ ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของสถาปัตยกรรมกอทิกแบบบราบองซง บริเวณยอดสันตกแต่งด้วยหินแกะเป็นช่อดอกไม้แบบกอทิก "เฟลอรง" ตกแต่งด้วยลายใบกะหล่ำ อยู่ภายในช่องโค้งสันแบบตัน
บริเวณฐานของช่องโค้งนั้นตกแต่งเป็นรูปปั้นของเหล่าอัศวินจากเจ็ดตระกูลขุนนางแห่งบรัสเซลส์ (Lignages de Bruxelles) ซึ่งรองรับรูปปั้นด้วยคันทวยที่สลักเป็นลวดลายบอกเล่าเรื่องราวต่างๆอย่างชัดเจน ที่เห็นได้ชัดคือนักดนตรีกำลังสีเครื่องเล่นอย่างสนุกสนาน
