ทะเลสาบปล่องภูเขาไฟ (อังกฤษ: Crater lake) เป็นทะเลสาบที่เกิดขึ้นภายในปล่องภูเขาไฟ อย่างเช่น Maar หรือแคลดีรา บางครั้งอาจเรียกว่า ทะเลสาบแคลดีรา แต่โดยทั่วไปแล้วมักจะไม่เรียกเช่นนั้น ทะเลสาบปล่องภูเขาไฟที่อยู่ในปล่องของภูเขาไฟมีพลังอาจเรียกในอีกชื่อหนึ่งว่า Volcanic lakes และน้ำในทะเลสาบลักษณะนี้มักจะมีสภาพเป็นกรด เต็มไปด้วยแก๊สภูเขาไฟ และมีสีเขียวเข้ม ขณะที่ทะเลสาบที่ตั้งอยู่ในปล่องภูเขาไฟสงบหรือภูเขาไฟดับสนิทมักจะมีน้ำที่ใส และจะยิ่งใสมากเป็นพิเศษถ้าไม่มีธารน้ำและตะกอนไหลเข้ามา
ทะเลสาบปล่องภูเขาไฟเกิดขึ้นเมื่อหยาดน้ำฟ้าตกลงมาในแอ่ง ความลึกจะเพิ่มมากขึ้นจนกระทั่งเกิดสมดุลระหว่างอัตราของน้ำที่เข้ามาและอัตราของน้ำที่เสียไปซึ่งอาจเกิดจากการระเหย การซึมลงใต้ดิน และอาจรวมถึงการไหลออกบนผิวดินหากระดับน้ำในทะเลสาบสูงถึงจุดที่ต่ำที่สุดของขอบแอ่ง ซึ่งการไหลออกบนผิวดินนี้อาจกัดเซาะสิ่งทับถมที่กั้นทะเลสาบไว้ และถ้าสิ่งทับถมนี้ถูกกัดเซาะอย่างรวดเร็ว ก็จะทำให้เกิด Lake breakout ขึ้นได้
ตัวอย่างของทะเลสาบปล่องภูเขาไฟที่มีชื่อเสียงคือ Crater Lake ซึ่งมีชื่อเดียวกับศัพท์ทางธรณีวิทยา ตั้งอยู่ในแคลดีราของ Mount Mazama (ดังนั้นชื่อ "Crater Lake" จึงเป็นชื่อที่ตั้งขึ้นอย่างไม่ถูกต้อง) ในรัฐออริกอน สหรัฐอเมริกา จัดเป็นทะเลสาบที่ลึกที่สุดในสหรัฐอเมริกา โดยมีความลึก 594 เมตร น้ำใน Crater Lake มาจากฝนและหิมะเท่านั้น โดยไม่มีการไหลเข้าและออกที่ระดับผิวดิน ดังนั้นจึงเป็นทะเลสาบที่มีความใสมากที่สุดแห่งหนึ่งในโลก
ภูเขาไฟที่สูงที่สุดในโลกคือ Ojos del Salado ซึ่งมีความสูง 6,893 เมตร มีทะเลสาบปล่องภูเขาไฟขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 100 เมตร อยู่ที่ระดับความสูง 6,390 เมตรทางด้านตะวันออกของภูเขาไฟ อาจถือได้ว่าเป็นทะเลสาบที่อยู่ที่ระดับความสูงมากที่สุดในโลก
ทะเลสาบปล่องภูเขาไฟบางแห่งจะคงตัวอยู่เป็นพักๆเท่านั้นเนื่องจากสภาพแวดล้อมที่ผันแปร ขณะที่ทะเลสาบแคลดีราสามารถคงตัวอยู่ได้นานมาก ตัวอย่างเช่น ทะเลสาบโทบาที่เกิดขึ้นเมื่อหลังจากภูเขาไฟระเบิดเมื่อประมาณ 70,000 ปีก่อน และมีพื้นที่มากกว่า 1,000 ตารางกิโลเมตร
ทะเลสาบปล่องภูเขาไฟหลายแห่งอาจมีความงดงามดั่งวาด แต่ก็มีอันตรายถึงแก่ชีวิตได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่นแก๊สที่ปล่อยออกจาก Lake Nyos ทำให้มีผู้เสียชีวิตจากการขาดอากาศหายใจราว 800 คนเมื่อ พ.ศ. 2520
ทะเลสาบอาจเกิดขึ้นจากหลุมตกกระทบได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น Manicouagan ใน Quebec, Lake Bosumtwi ในกานา และ Siljan ในสวีเดน
ชื่อต่าง ๆ ทับศัพท์ตามภาษาทางการของประเทศหรือภูมิภาคนั้น เช่นกัวเตมาลาใช้ภาษาสเปนเป็นภาษาราชการ จึงทับศัพท์ด้วยภาษาสเปน
ชื่อหรือแหล่งที่พบ | สถานที่ |
---|---|
ทะเลสาบบลู | ออสเตรเลีย, รัฐเซาท์ออสเตรเลีย |
ทะเลสาบอัลบาโน | อิตาลี |
ทะเลสาบเนมี | อิตาลี |
ทะเลสาบอาแวร์นุส | อิตาลี |
ทะเลสาบบอลเซนา | อิตาลี |
ทะเลสาบวีโก | อิตาลี |
ทะเลสาบบรัชชาโน | อิตาลี |
ทะเลสาบอามาติตลัง | กัวเตมาลา |
ทะเลสาบอีปาลา | กัวเตมาลา |
ทะเลสาบอาติตลัง | กัวเตมาลา |
ทะเลสาบไอยาร์ซา | กัวเตมาลา |
ทะเลสาบกัลเดรัส (ปากายา) | กัวเตมาลา |
ทะเลสาบชีกาบัล | กัวเตมาลา |
ทะเลสาบโกอาเตเปเก | เอลซัลวาดอร์ |
ทะเลสาบเบร์เด | เอลซัลวาดอร์ |
ทะเลสาบกวีคา | เอลซัลวาดอร์ / กัวเตมาลา |
ทะเลสาบอีโลปังโก | เอลซัลวาดอร์ |
ทะเลสาบกุยโกชา | เอกวาดอร์ |
ทะเลสาบชอนจี / ทะเลสาบเทียนฉือ | เกาหลีเหนือ / จีน |
ภูเขาไฟอิเจน | อินโดนีเซีย |
ทะเลสาบโตบา | อินโดนีเซีย |
ภูเขาไฟเกลุต | อินโดนีเซีย |
ทะเลสาบลูนาร | อินเดีย |
ทะเลสาบเอสปีโนส | เม็กซิโก |
ภูเขาไฟอีราซู | คอสตาริกา |
ยอดเขาแคตไม | สหรัฐ, รัฐอะแลสกา |
ทะเลสาบกรีน, Kapoho Crater, Kīlauea | สหรัฐ, รัฐฮาวาย |
ทะเลสาบเครเตอร์ | สหรัฐ, รัฐออริกอน |
Medicine Lake Volcano | สหรัฐ, รัฐแคลิฟอร์เนีย |
ภูเขาไฟนิวเบอร์รี | สหรัฐ, รัฐออริกอน |
ภูเขาไฟราโนเกา | ชิลี, เกาะราปานุย (เกาะอีสเตอร์) |
ภูเขาไฟราโนรารากู | ชิลี, เกาะราปานุย (เกาะอีสเตอร์) |
ทะเลสาบเคริธ | ไอซ์แลนด์ |
ทะเลสาบคูริล | รัสเซีย (คัมชัตคา) |
ทะเลสาบมานีกวากอง | แคนาดา |
ป่าสนแนซโก | แคนาดา |
ภูเขาไฟเนมรุต | ตุรกี |
ทะเลสาบซานตาอานา / ทะเลสาบเซนต์แอนน์ | โรมาเนีย |
Lake Nyos | แคเมอรูน |
ทะเลสาบปีนาตูโบ | ฟิลิปปินส์ |
ทะเลสาบตาอัล | ฟิลิปปินส์ |
Mount Ruapehu | นิวซีแลนด์ |
Lake Taupo | นิวซีแลนด์ |
ทะเลสาบชิคทสึ | ญี่ปุ่น |
ทะเลสาบโทะวะดะ | ญี่ปุ่น |
ทะเลสาบมะชู | ญี่ปุ่น |
ทะเลสาบทะซะวะ | ญี่ปุ่น |
ภูเขาไฟซูฟรีแยร์ | เซนต์วินเซนต์และเกรนาดีนส์, เกาะเซนต์วินเซนต์ |
Lake Wenchi | เอธิโอเปีย |
White Deer Lake (Baengnokdam) | เกาหลีใต้ |